Use este identificador para citar ou linkar para este item: http://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/handle/prefix/5189
Tipo: Tese
Título: “Esse Tem jeito, vai ser rezador”: os processos de constituição e os desafios entre as rezadoras e rezadores Kaiowá de Jaguapiru e Guyraroka - MS
Título(s) alternativo(s): “This One has a knack, it will be a prayer”: the constitution processes and challenges between the kaiowá prayer women and men from Jaguapiru and Guyraroka - MS
“Ese Tiene dotes, va a ser rezador”: los procesos de constituición y los desafíos entre las rezadoras y los rezadores Kaiowá de Jaguapiru y Guyraroka - MS
“Koa Oguereko imarangatu, ha'e ñanderu”: ñempyrũ omoingo ha ohasa asy iñembore umi ñanderu ha ñandesy kaiowá Jaguapiru ha Guyraroka-pegua - MS
Autor(es): Cruz, Joziane de Azevedo
Primeiro Orientador: Cavalcante, Thiago Leandro Vieira
metadata.dc.contributor.referee1: Landa, Beatriz dos Santos
metadata.dc.contributor.referee2: Brighenti, Clovis Antonio
metadata.dc.contributor.referee3: Pereira, Levi Marques
metadata.dc.contributor.referee4: Langer, Protasio Paulo
Resumo: A religiosidade, para os Kaiowá, configura-se como elemento essencial de sua organização social e permeia as diferentes situações da vida social do grupo. Neste enfoque, o trabalho tem como finalidade a compreensão dos processos de constituição de um ñanderu ou ñandesy e os desafios presentes nas práticas religiosas entre os rezadores kaiowá, a partir da perspectiva dos adultos integrantes de duas parentelas, localizadas em Guyraroka/Caarapó e na Jaguapiru/Dourados-MS. A proposição central desta tese é evidenciar a infância como período primordial para a constituição do ñanderu ou ñandesy kaiowá. A compreensão dos aspectos circunscritos à fase da infância das crianças kaiowá configurou-se como ponto inicial e importante para os delineamentos de diversos aspectos na formação dos futuros rezadores. É uma etapa fundamental para a composição do repertório de saberes e aprendizados que deverão ser aperfeiçoados no decorrer da vida, de modo que o futuro rezador seja acompanhado, monitorado, instruído e, assim, seja constituído de forma gradual, a partir das experiências de vida dos rezadores mais experientes e dos processos de aprendizado das gerações mais jovens que estão em fase de formação. Somada à constituição dos rezadores, concomitantemente os inúmeros desafios que essas lideranças religiosas têm vivenciado nos dias atuais permearão as análises propostas, como as dificuldades existentes com o cuidado dos objetos rituais, na construção das casas de rezas, no exercício das práticas religiosas, bem como no esforço e preocupação da transmissão de saberes religiosos aos futuros rezadores e rezadoras. A partir dos pressupostos e contribuições proporcionados pelo método da etno-história, no qual a inclusão da produção etnográfica se soma à interface entre História e Antropologia, a pesquisa de campo foi desenvolvida com os Kaiowá em Guyraroka e Jaguapiru, com destaque para as fontes etnográficas, orais e fotográficas na composição do trabalho. Desse modo, foi possível atestar que a religiosidade kaiowá continua a fornecer elementos para serem investigados na atualidade, demonstrada na complexa filosofia ameríndia pautada na cosmologia e no modo de ser da etnia.
Abstract: For the Kaiowá, religiousness is an essential element of their social organization and permeates the different situations of the group's social life. In this approach, the work aims to understand the processes of constitution of a ñanderu or ñandesy and the challenges present in religious practices among kaiowá prayers, from the perspective of adults members of kinships located in Guyraroka/Caarapó and Jaguapiru/Dourados- MS. The central proposition of this thesis is to highlight childhood as a primordial period for the constitution of the ñanderu or ñandesy kaiowá. The understanding of aspects limited to the childhood stage of Kaiowá children was configured as a starting point and important for the outlines of several aspects in the formation of future prayers. It is a fundamental step for the composition of the repertoire of knowledge and learning that must be perfected throughout life, so that the future prayer is accompanied, monitored, instructed and, thus, is constituted gradually from the life experiences of the most experienced prayers and the learning processes of the younger generations that are in the formation stage. The proposed analyses range from the constitution of the prayers to the numerous challenges these religious leaders have experienced nowadays, such as the difficulties with the care of ritual objects, in the construction of prayer houses, in the exercise of religious practices, as well as the effort and concern of the transmission of religious knowledge to future men and women men and women prayers. Based on the assumptions and contributions provided by the ethnohistory method, in which the inclusion of ethnographic production is added to the interface between History and Anthropology, the field research was carried out with the Kaiowá in Guyraroka and Jaguapiru, with emphasis on ethnographic, oral and photographic sources, in the composition of the work. Therefore, it was possible to attest that Kaiowá religiosity continues to provide elements to be investigated today, demonstrated in the complex Amerindian philosophy based on cosmology and in the way of being of the ethnic group.
La religiosidad, para los Kaiowá, se configura como elemento esencial de su organización social y permea diferentes situaciones de la vida social del grupo. En este abordaje, la finalidad del trabajo es la comprensión de los procesos de constitución de un ñanderu o ñandesy y los desafíos presentes en las prácticas religiosas entre los rezadores kaiowá, por la perspectiva de adultos integrantes de parentelas ubicadas en Guyraroka/Caarapó y Jaguapiru/Dourados-MS. La proposición central de esta tesis es evidenciar la niñez como un periodo primordial para la constitución del ñanderu o ñandesy kaiowá. La comprensión de los aspectos circunscritos a la fase de la infancia de los niños kaiowá se constituyó como un punto de partida e importante para el diseño de diferentes aspectos en la formación de los futuros rezadores. Es una etapa fundamental para la composición del repertorio de saberes y aprendizajes que deberán ser perfeccionados en el trascurrir de la vida, de modo que el futuro rezador sea acompañado, monitorizado, instruido y, así, sea constituido de forma gradual, desde las experiencias de vida de los rezadores más experimentados y de los procesos de aprendizaje de las generaciones más jóvenes que están en la fase de formación. Sumado a la constitución de los rezadores, de forma concomitante, los innumerables desafíos que esos liderazgos religiosos han vivido actualmente permearán los análisis propuestos, tales como las dificultades existentes con el cuidado de los objetos rituales, en la construcción de casas de rezo, en el ejercicio de las prácticas religiosas, así como en el esfuerzo y preocupación por transmitir los saberes religiosos a los futuros rezadores y rezadoras. A partir de los presupuestos y aportes ofrecidos por el método de la etnohistoria, en el cual la inclusión de la producción etnográfica se suma a la interfaz entre Historia y Antropología, la investigación de campo se desarrolló con los Kaiowá en Guyraroka y Jaguapiru, con énfasis en las fuentes etnográficas, orales y fotográficas en la composición del trabajo. De ese modo, ha sido posible atestiguar que la religiosidad Kaiowá sigue proveyendo elementos para que sean investigados en la actualidad, basada en la compleja filosofía amerindia regida en la cosmología y en el modo de ser de la etnia.
Teko ñembo’e, Kaiowá mba’e ñembo’ere ita’e oguereko marãngatu, arandu reko, ha oguereko hekoha ryepypy. Ko kuatya rendápy ejechukáta constituição rupi mba’eichapa umi ñanderu ha ñandesy, ochukáta ohasa’asy ha iñembo’ere ha hekore. Oñepyrũ kuri ko ñe’ẽ tekohápy Guyraroka/Caarapo ha Jaguapiru/Dourados-MS. Ko kuatia ara mbyte he’ita mitã rekáre, ñanderu ha ñandesy omoingo Kaiowá rekópy. Ohendúta kuatia rupi, ha hãiha rupi, okagua haguã umi mitã, ja’e mitã rekóre kaiowápe. Oñempyrũ oje’e ohenduháva mba’eicha oiko ára, há oikóva ñembo’e rupi. Korupi ojechukáta arandu, ha ou kuaháva oiko ha'upy, hekópe, ñembo’e rupe, ochukáta ichupe imayna iñembo’e rupe, ha péicha rupi ha’e yvyra’ija, heko rupi ojechuke, ha ochuka teko joja umi oñembo‘eva tuja ha umi yvyra’ija pyahu ko’angagua. Ohã’ãta, ha ojeguata. Uperupi ohasáta ñembo’ere hegua, ha ikatu ohendu oikoha rupi ha oiporu. Uperupi yvyra’ija ohóta, oma’ẽta hesere reko jaha ombyata arandu, uperupi oikóta heko ko’anga, orendu ñembo’e, yvyra’ija kuéra ndive ohendu jey, ha oikuaavéta. Opata ojapo ñe’ẽ ñembo’ére, umi opora he’ivare. Heta ojepapata ohasa’asýre. Umi ñembo’e jarare renda rehe, oikógui ñembo’e ko’anga jarare renda rehe, oikogui ñembo’e ko’ãga ojapoterei oñentendure, mba’eichapa ohasa’asy umi ñembo’e oikeri haguã, ñembo’e oguéreko ojara, ha imba’e ñembo’ehave. Ojapo ogapysy, ha ochuka haguã eterei ava reko, te’yi, ñembo’erupi, arandurupi, ochuka’ara umi pyahu kuéra yvyra’ija, ha ñanderu rupi, ñandesy rupi. Upéicha pupi ome’ẽ Kuatia arandu, imaguarere rupi-Históriape, ha ohai etnografiape, opapa interface históriare ha antropologiare, upeichagui oho ñume ohechaháva resa rupi. Ohecha akue Kaiowáre Guyrarokape ha ñe’ẽ rupe ta’anga rupi, ha kuatia akã rupi. Upeichagui, araka’e ojapo umi teko ñembo’e rupi Kaiowápe iporã ojapo ko’anga rupi, ha oñe’ẽma jave, filosofiare ameríndiapy, he’i hekojára avápy oikoteri pa’ikuaráre.
Palavras-chave: Povos indígenas - Kaiowá
Indigenous peoples - Kaiowá
Povos indígenas - cultura
Indigenous peoples - culture
Religião
Religion
CNPq: CNPQ::CIENCIAS HUMANAS::HISTORIA
Idioma: por
País: Brasil
Editor: Universidade Federal da Grande Dourados
Sigla da Instituição: UFGD
metadata.dc.publisher.department: Faculdade de Ciências Humanas
metadata.dc.publisher.program: Programa de pós-graduação em História
Citação: CRUZ, Joziane de Azevedo. “Esse Tem jeito, vai ser rezador”: os processos de constituição e os desafios entre as rezadoras e rezadores Kaiowá de Jaguapiru e Guyraroka – MS. 2022. 287 f. Tese (Doutorado em História) – Faculdade de Ciências Humanas, Universidade Federal da Grande Dourados, Dourados, MS, 2022.
Tipo de Acesso: Acesso Aberto
URI: http://repositorio.ufgd.edu.br/jspui/handle/prefix/5189
Data do documento: 25-Ago-2022
Aparece nas coleções:Doutorado em História

Arquivos associados a este item:
Arquivo Descrição TamanhoFormato 
JozianedeAzevedoCruz.pdf4,16 MBAdobe PDFVisualizar/Abrir


Os itens no repositório estão protegidos por copyright, com todos os direitos reservados, salvo quando é indicado o contrário.